Drie-zonder-van: Franse Frans

Mevrouw Forsthövel-Drie, foutje?

Spelend in de Woerdense binnenstad, het was eind jaren zestig, kwam ik regelmatig langs het adres Plantsoen 3. Op de stijl van het deurkozijn, vlak onder de bel, zat een emaillen bordje met de naam 'Forsthövel-Drie' erop. De bewoonster was al veertig jaar weduwe van kleermaker Frans Joseph Forsthövel. Ze zette na het overlijden van haar man het bedrijf voort als winkelierster van herenmodezaak Forsthövel in de Voorstraat. Mijn vader kocht er wel eens een pak.  

Gewend aan mijn eigen familienaam zag dat 'Drie' er wat kaal uit. Was er met de meisjesnaam van mevrouw Forsthövel iets mis gegaan? Had een ambtenaar van de burgerlijke stand een foutje gemaakt door het voorvoegsel 'van' weg te laten en zat de familie Drie nu met de gevolgen daarvan? Familie van mijn Van Drie's misschien?

Doopinschrijving van Maria, dochter van Franciscus Drie en Anna Henri, 'peregrinorum', Utrecht 12 april 1784

Franse Frans

Drie, dat er zo Nederlands uitziet, blijkt een Franse oorsprong te hebben. In 1782 lieten stamvader Francois en zijn echtgenote Anna Henrij in de 'Franse kapel' in Amsterdam zijn dochter Maria Elisabeth dopen. De doopinschrijving in deze Waals gereformeerde kerk is in het Frans, maar de familienaam van de vader staat nadrukkelijk aangetekend als 'Drie'.  Twee jaar later zijn Francois en zijn echtgenote Anna Henri in Utrecht. Ze laten dan in de katholieke kerk hun dochter Maria dopen. Het doopboek noemt de ouders 'peregrinorum', dat je kunt vertalen als reizigers, rondtrekkers. Utrecht wordt de woonplaats van het gezin van Francois ofwel Frans Drie. In 1789 levert hij een akte van indemniteit in, waarin vermeld wordt dat hij uit Frankrijk afkomstig is [1]. Vier jaar later overlijdt hij, wonende in de Bagijnesteeg. Francois wordt begraven van de 'Roomsche Armenkamer'.  

Handtekeningen van bruidspaar en getuigen bij het huwelijk van Jacobus Foudrij en Maria Elisabeth Lajoux (Utrecht 12 juni 1822)

Handtekening van Jacobus Drie onder de geboorteakte van zijn oudste dochter (Utrecht 17 maart 1823) 

Drie of toch Foudry?

Van Frans Drie en Anna Henrij zijn dertien kinderen bekend. De twee jongste kinderen, Glaudius (1796-1821) en Jacobus (1798-1861) worden gedoopt met de familienaam Foudry. Die naam gebruiken de beide zoons later ook zelf. Jacques Foudry geeft in 1821 het overlijden van zijn broer Glaudius Foudry aan en ondertekent ook met die familienaam. In de marge van de overlijdensakte is aangetekend dat bij vonnis van de Rechtbank van Utrecht (13 maart 1822) de familienaam Foudrij gewijzigd moet worden in Drie. Dezelfde aantekening vinden we in bij de doopinschrijving van Glaudius.Drie maanden later trouwt Jacobus als 'Foudry' en zo ondertekent hij ook: 'J. Foudrij'. De huwelijksakte maakt melding van het feit dat Jacobus in documenten met de toenaam van Drie of Foudry voorkomt, maar dat het om dezelfde persoon gaat. Wie zijn doopinschrijving bekijkt ziet dat er aanvankelijk 'Drie' stond, wat doorgehaald werd en vervangen door 'Foudry'.Vier maanden later raakt ook Jacobus de familienaam Foudry kwijt. De Utrechtse Rechtbank bepaalt bij vonnis van 2 oktober dat jaar dat hij voortaan 'Drie' als officiële familienaam moet gebruiken. En dat doet hij ook. Jacobus past zijn handtekening aan en ondertekent op 17 maart 1823 de geboorteakte van zijn oudste dochter met 'J. Drie'. De naam Foudry verdwijnt daarmee uit deze familie. 

Vraag is bij wie het initiatief lag om de naam te wijzigen, een ambtenaar, of de broers zelf ? Bij het huwelijk van Jacobus maakte men er blijkbaar geen punt van. Onderzoek in het rechtbankarchief kan hier misschien het antwoord op geven.

  

De familienaam Drie in Frankrijk, geboorten 1966-1990 (website Geopatronyme)  

Franse familienamen Drie en Foudry

Drie is inderdaad een Franse familienaam, hoe Nederlands hij er op het eerste oog ook uitziet. Als je op de Franse familienamen website Geopatronyme zoekt, dan blijkt de naam Drie nog steeds voor te komen in Frankrijk. De naam Foudry oogt veel Franser dan Drie en komt ook voor in Frankrijk, zij het met maar één geboorte in de periode 1891-1990 (Geopatronyme). In België komen de namen Drie en Foudry niet voor. 

Paraplumaker (centsprent, negentiende eeuw, in Geheugen van Nederland) 

Auvergnats?

Van Francois Drie weten we niet meer dan dat hij uit Frankrijk afkomstig was. Maar uit de beroepen die leden van de familie Drie en hun verwanten uitoefenden kunnen we opmaken dat ze deel uitmaakten van de migrantengroep die in de achttiende en negentiende eeuw vanuit de Auvergne naar Nederland kwam. De Auvergne ligt in het hart van Frankrijk en beslaat grofweg de departementen 03 Allier, 63 Puy-de-Dôme, 15 Cantal en 43 Haute-Loire op de bovenstaande kaart. Scharenslijper, koperslager en paraplumaker c.q. parapluverkoper waren typische beroepen die deze 'Auvergnats' uitoefenden. De familie Drie telde tenminste drie generaties paraplumakers. De vader van mevrouw Forsthövel-Drie was de laatste.   
 

Woerdense Courant 16 november 1972 

De laatste Drie's

Van stamvader Francois Drie zijn, als gezegd, dertien kinderen bekend. Zijn zoon Jacobus had maar liefst achttien kinderen. Deze kinderrijke huwelijken waren geen garantie voor een langdurige bloei van deze stam Drie. Na vijf generaties stierf de familie uit.

De Woerdense weduwe Forsthövel was een van de laatste Nederlandse Drie's. Bij de Volkstelling van 1947 woonden nog vier dragers van de naam Drie in Nederland. Met het overlijden van haar nicht Jetske Drie in 2002 was de familie uitgestorven.  

De genealogie van deze familie Drie vindt u in dit blog.

[1] Marlou Schrover, Een kolonie van Duitsers. Groepsvorming onder Duitse immigranten in Utrecht in de negentiende eeuw (Amsterdam 2002) 316-320, waarin op blz. 316 te lezen is dat Francois Drie in 1789 zijn akte van indemniteit overlegde (ontleend aan Het Utrechts Archief, S.A. 11, inv. nr. 386, Beschikking: 14 april 1789, Drie, Francois, geb. te ‘Vrankrijk’). (publicatie op internet als pdf beschikbaar)

  

Grietje Beerents: een deken als bed

De 'stammoeder' van de stam Wouter Cornelissen (4) is Grietje Beerents. Wat is er over haar bekend? Gegevens over geboorte en overlijden ontbreken. Ze was twee maal gehuwd, dat weten we, en dat haar kinderen werden geboren in de jaren 1733-1753. Daarvoor en daarna ontbreekt tot nu toe ieder spoor van Grietje in de bronnen.

In internetpublicaties komen we haar regelmatig tegen als 'Grisjen Beerents'. Haar voornaam moet ergens verkeerd gelezen zijn door een genealoog. Ik vond haar tot nu toe steeds als Grietje of Grietjen.


Eerste huwelijk, met Frederik Aartsen Vink, in 1732 of 1733

In 1732 of 1733 trouwt Grietje Beerents voor de eerste keer. Omdat uit het eerste huwelijk van haar toekomstige echtgenoot Frederik Aartsen Vink nog twee kinderen in leven zijn (Steventien en Marretien) moet er een inventaris van de bezittingen opgemaakt worden.

Inventaris van de boedel van Frederik Aartsen Vink (1732)

Daaruit krijgen we een beeld van het welvaartsniveau van dit echtpaar, en van het huishouden waarin Grietje trouwt. Frederik en zijn eerste echtgenote bezaten een 'hutjen of huijsjen' in Drie, met daarbij 'een weijnigh saeijland', wat akkerland. De hele inboedel beslaat zeventien regels. Er is een 'veersjen', een jonge koe. Als meubilair hebben ze een bed met beddengoed (peluw, kussen, deken) en enkele stoelen. Voor het vuur zijn er een hangijzer en vuurschop. Aan kookgerei hebben ze een koekenpan, twee aarden potten en twee ijzeren potten. Het bouwgereedschap bestaat uit twee bijlen, een schop, een zeis, een hark en een wan. Al met al een schamel bezit. De inventaris maakt verder melding van het feit dat Frederik nog anderhalve gulden tegoed heeft voor de levering van een kar kortelingen (korte stukken hout). Bijzonder om zo een kijkje in de toekomstige 'eenkamerwoning' van Grietje te krijgen.


Tweede huwelijk, met Cornelis Jansen in 1743

Het huwelijk van Frederik Aartsen en Grietje Beerents duurt nog geen tien jaar. Frederik overlijdt in augustus 1741, kort voor de geboorte van hun zevende kind, de zoon die naar zijn overleden vader genoemd wordt. Ook nu wordt een inventaris opgemaakt van de bezittingen.

Inventaris van de boedel van Grietje Beerents (1743): 1 koperen aker, 1 chast, 1 ijseren pot , een pot lepel, 1 deksell, 1 koeken pan, 1 hanghijser, tangh, blaespijp, 1 deken waer op slapen in plaets van een bedde, eenige quade stoelen, 3 of 4 tinne lepels, wat aerde goet van coppen, potten en schotelen  

Grietje bewoont 'een hutje of huijsje', zo meldt de inventaris, mogelijk het zelfde als de woning uit de inventaris uit 1732. Levende have ontbreekt nu en de inrichting is nog beperkter dan in 1732. Er is weliswaar een kast, maar het bed ontbreekt. Het gezin behelpt zich met een deken, waar ze op 'slapen in plaets van een bedde'. De inventaris bestaat verder uit een paar slechte ('quade') stoelen en wat vaatwerk en als bestek hebben ze 3 of 4 tinnen lepels.

Cornelis Jansen en Grietje Beerents kregen tussen 1746 en 1753 zes kinderen. Van de zoons Berend (1749-1817) en Cornelis (1753-1836) is bekend dat ze nageslacht hadden. Sommige genealogen veronderstellen dat hun zoon Jan (geboren 1747). De vader is van Herman Jansen van Drie (stam 5), maar van Jan is tot nu toe geen enkel teken van leven gevonden na zijn doop. Deze verwantschap is dus puur speculatief.

Het Boshuis in Drie

Woonden Cornelis Jansen en Grietje Beerents in het Boshuis? 

Na deze twee boedelbeschrijvingen met slechts weinig bezit valt het moeilijk te geloven dat Cornelis Jansen en Grietje Beerents het Boshuis in Drie bewoonden, wat sommige genealogische onderzoekers menen (zie bijvoorbeeld Geneanet). Dit is niet meer dan een fantasievolle gedachte, waar geen concrete aanwijzingen voor zijn. Het is verleidelijk om, wanneer je een pannenkoek in het Boshuis eet, te fantaseren dat Grietje en Cornelis daar gezellig bij 'hun' open haard gezeten hebben.
Het huidige Boshuis werd gebouwd in 1765, zo kunnen we opmaken uit de muurankers, twaalf jaar na de geboorte van Wouter Cornelissen, het jongste kind van Cornelis en Grietje.
Als Cornelis Jansen nog in leven was - en toen in Drie woonde - heeft hij het Boshuis zien bouwen en zal hij er misschien binnen geweest zijn, maar het werd bewoond door de 'bosbewaarder', de boswachter, en het was de vergaderplaats voor de 'holtrichters', de bestuurders van het Speulderbos.
Naar het hutje van Grietje zullen we tevergeefs zoeken. Als er wat van rest dan zit het onder de grond, als archeologisch restant, een verkleuring in de grond.


Bronnen

Gelders Archief, 0203 ORA Veluwe en Veluwezoom, "Inventarissen tot dienste der onmundigen" van Veluwe en Veluwezoom, ingeleverd bij den landschrijver, 1687-1746, inv.nr.  495, 1731-1733, nr. 80 en  inv.nr. 502, 1742-1744, nr. 207.

Versie 14 februari 2016

Groeten uit Drie

Speulderbos, Garderen (collectie en foto Gemeentearchief Barneveld)

Als tiener met mijn ouders op vakantie in Ermelo, het zal aan het eind van de jaren zestig geweest zijn, maakte ik verschillende fietstochtjes in de omgeving. Daarbij kwamen we ook door het buurtschap Drie. Gek om je naam op een ANWB-paddenstoel te zien staan. Zou dat iets met mijn familie te maken hebben? Mijn vader was geboren in Amersfoort, zo ver was dat niet van Drie.
De nieuwsgierigheid naar de herkomst van mijn familienaam bleef. In mijn woonplaats Woerden woonde nog een familie Van Drie. Mijn familie was rooms-katholiek, die familie protestant. Zouden we verwant zijn?

23 juni 1743 huwelijksinschrijving van Cornelis Janssen, jongeman van Harderwijk, en Grietjen Beerents, weduwe van Frerik Aartsen, van Drie, in het gereformeerde huwelijksregister van Garderen  

Na een inspirerende lezing door mijn latere CBG-collega Nico Plomp en een even inspirerend bezoek aan hem en zijn echtgenote Zwanet Plomp-Kamphuis ging ik in 1971 zelf op onderzoek uit. Ik volgde het spoor van mijn familie terug in de tijd, eerst bij het Rijksarchief in Utrecht en daarna in Arnhem bij het Rijksarchief in Gelderland. Met hulp van een vriendelijke studiezaalmedewerker kwam ik in een paar uurtjes uit bij een voorouder die in Drie woonde en daarmee op het punt waar het onderzoek naar mijn familie eigenlijk nog steeds vast zit: de Cornelis Janssen die in 1743 in Garderen trouwt met Grietjen Beerents. Cornelis vestigt zich bij Grietje in het buurtschap Drie (zij woonde daar tijdens haar huwelijk met Frerik Aartsen al) waar hun zes kinderen geboren worden.

(ansichtkaart, eigen collectie)

In de jaren daarna verzamelde ik informatie over vele dragers van de familienaam Van Drie en kwam er al snel achter dat er verschillende families van die naam zijn, die niet in mannelijke lijn aan elkaar verwant zijn. De internetpublicaties waar je ze aan elkaar geknoopt in terug vindt zijn veelal gebaseerd op speculatie en missen elke onderbouwing op basis van genealogische bewijsvoering.
De nu levende naamdragers Van Drie zijn - zoals ik het nu zie - terug te brengen tot zes verschillende stammen. In dit blog zal ik de eerste generaties van deze zes stammen publiceren (toegankelijk via 'Zes stammen van Drie' in de rechtermarge), aangevuld met informatie over naamdragers van uitgestorven 'stammetjes'.

In de blogbijdragen zelf zal ik wetenswaardigheden over naamdragers Van Drie uit de verschillende stammen publiceren, en nieuwe vondsten en ontwikkelingen in het onderzoek naar de families Van Drie.